हिमाचल प्रदेशातील मंडी जिल्ह्यातील रहिवासी सकिना ठाकूर हिने कमालच केली आहे. तिने रूढीवादी विचारसरणीला आव्हान आणि ग्रामीण उद्योजकतेचे एक नवीन उदाहरण सर्वांसमोर ठेवले आहे. इतिहासात पदव्युत्तर पदवी असूनही, बाजारात उपलब्ध असलेल्या दुधाच्या गुणवत्तेमुळे निराश झाल्यानंतर एक धाडसी पाऊल उचलले. तुंगल खोऱ्यातील दुर्गम कुन गावात सकिनाने स्वतःचे सकीना डेअरी फार्म सुरू केले. सुरुवातीच्या १.२५ लाख रुपयांची बचत आणि बँक कर्जासह सुरू झालेला हा उपक्रम आज सुमारे २ लाख मासिक उत्पन्न देतो (सहकारी संस्थेच्या पाठिंब्याने). ग्रामीण महिलांसाठी ती आर्थिक स्वातंत्र्याचे प्रतीक बनली आहे. सकिना ठाकूरच्या यशाच्या प्रवासाबद्दल येथे जाणून घेऊया...
अभ्यासानंतर घेतला धाडसी निर्णयमंडी येथील वल्लभ सरकारी महाविद्यालयातून इतिहासात पदव्युत्तर पदवी मिळवणाऱ्या सकिनासमोर सरकारी नोकरीचा पारंपरिक मार्ग होता. मात्र तिने त्याऐवजी उद्योजकता निवडली. मंडी शहरातील दुधाच्या खराब दर्जामुळे तिला उच्च दर्जाचे, पौष्टिक दूध पुरवण्याची प्रेरणा मिळाली. फिटनेस, मॉडेलिंग आणि बॉक्सिंगमध्ये रस असलेल्या सकिनाने कुटुंबाच्या दबावाला न जुमानता तिच्या मनाचे ऐकले. इतके शिक्षण घेऊनही दुग्धव्यवसायात ती उतरल्याने उपहास सहन करावा लागला. अनेकांनी असेही म्हटले की दुग्धशाळा चालवणे हे सुशिक्षित महिलांचे काम नाही. मात्र स्थानिक दुग्ध उत्पादक चिंता देवी आणि YouTube व्हिडिओंपासून प्रेरित होऊन तिने स्वतःची दुग्धशाळा स्थापन करण्याचा संकल्प केला. बचत आणि कर्जाने सुरुवात केली...
जुलै २०२४ मध्ये, सकीनाने बचत केलेले १.२५ लाख रुपये आणि ग्रामीण बँकेचे २ लाख कर्ज घेऊन सकीना डेअरी फार्म सुरू केले. तिने पंजाबमधील भटिंडा येथील एका प्रतिष्ठित डेअरीमधून जास्त दूध देणाऱ्या होल्स्टीन फ्रायझियन (HF) गायी खरेदी केल्या. या गायी त्यांच्या जास्त प्रोटिन आणि फॅटच दूध देण्यासाठी ओळखल्या जातात. एकूण ४.५ लाख गुंतवणुकीसह तिने एक आधुनिक शेड बांधले. तिने दूध काढण्याची मशीन आणि चारा कापण्यासाठी आवश्यक असलेल्या उपकरणांवर ५०,००० ची गुंतवणूक देखील केली. आज, तिच्या शेतात १४ HF गायी आहेत, ज्या दररोज अंदाजे ११२ लिटर दूध देतात.
एक पाऊल कलाटणी देणारे...
सकीनाच्या प्रवासात एक कलाटणीचे पाऊल नोव्हेंबर २०२४ मध्ये आले, जेव्हा तिच्या गावात महिलांच्या नेतृत्वाखालील "कून महिला दुग्ध उत्पादक सहकारी संस्था’ स्थापन झाली. हिमाचल प्रदेश राज्य दूध उत्पादक संघाच्या पाठिंब्याने या सोसायाटीला बल्क मिल्क कूलर, एसएनएफ विश्लेषक आणि संगणकीकृत डेटा व्यवस्थापन यासारख्या प्रगत सुविधा मिळाल्या. सोसायटीमध्ये दूध खरेदी आणि व्यवस्थापनात सकिना महत्त्वाची भूमिका बजावते. सध्या, सहकारी संस्था सुमारे ७० कुटुंबांना मदत करते, ज्यामध्ये कुन, कोट, लंबीडार, द्रुब्बल, त्रैहर आणि महान येथील कुटुंबांचा समावेश आहे, जे एकत्रितपणे सुमारे २ लाख रुपयांचे मासिक उत्पन्न मिळवतात.
भरघोस उत्पन्नासह एक आदर्श
सकीना एकटी सुमारे १.२५ लाख कमावते, जी ग्रामीण महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याचा पुरावा आहे. गायीच्या दुधाची किमान आधारभूत किंमत (एमएसपी) प्रति लिटर ५१ रुपयांपर्यंत वाढवल्याने ती आनंदी आहे. वाढलेले दर तिचे उत्पन्न आणि मनोबल वाढवत आहेत. गावकरी सकीनाच्या प्रयत्नांचे सतत कौतुक करत आहेत आणि तिला समाजासाठी प्रेरणास्थान म्हणत आहेत. सकीनाने हे सिद्ध केले आहे की दृढनिश्चय आणि योग्य दृष्टिकोनाने पारंपरिक व्यवसाय देखील आधुनिक यशोगाथांमध्ये रूपांतरित होऊ शकतात.
