विश्लेषण : उपराष्ट्रपतीपद निवडणुकीत कोणाचे पारडे जड? मतदानापूर्वी लोकसभा आणि राज्यसभेचा समजून घ्या ‘नंबर गेम’!

भालचंद्र पिंपळवाडकर, संपादक, सीएससीएन
एनडीएने उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीसाठी आपला उमेदवार (सीपी राधाकृष्णन) जाहीर केला आहे, परंतु आतापर्यंत विरोधी पक्षाकडून कोणाचीही उमेदवारी समोर आलेली नाही. भाजपच्या नेतृत्वाखालील एनडीएने निवडणूक जिंकण्यासाठी रणनीती आखण्यास सुरुवातही केली आहे. भाजपच्या सर्वोच्च नेतृत्वाने विरोधी पक्षांकडून पाठिंबा मागितला आहे. अशा परिस्थितीत, आता उपराष्ट्रपतीपदाच्या निवडणुकीत कोणाचे पारडे जड आहे आणि कोणत्या आघाडीचा उमेदवार जिंकण्याची शक्यता जास्त आहे, याची चर्चा सुरू झाली आहे. लोकसभा आणि राज्यसभेचा नंबर गेम या निवडणुकीबद्दल काय म्हणतो ते जाणून घेऊया...

लोकसभा आणि राज्यसभेतील खासदारांच्या संख्येवर एक नजर टाकूया. जर आपण लोकसभेबद्दल बोललो तर, त्यात निवडून आलेल्या खासदारांची संख्या ५४३ आहे. परंतु पश्चिम बंगालमधील बसीरहाट जागा रिक्त असल्याने सध्या ५४२ खासदार निवडून आले आहेत. दुसरीकडे, राज्यसभेच्या जागांकडे पाहिले तर, राज्यसभेत एकूण २४५ जागा आहेत, परंतु त्यापैकी ६ जागा सध्या रिक्त आहेत. या ६ जागांपैकी ४ जागा जम्मू आणि काश्मीरमधील आहेत आणि प्रत्येकी एक जागा झारखंड आणि पंजाबमधील आहे. अशाप्रकारे, दोन्ही सभागृहांच्या सध्या निवडून आलेल्या खासदारांची संख्या ७८१ आहे. कोणत्याही युतीला जिंकण्यासाठी यापैकी निम्म्या म्हणजेच ३९१ खासदारांच्या मतांची आवश्यकता असेल.

सर्व गणिते केल्यानंतर...
जर आपण एनडीए आणि इंडिया आघाडीबद्दल बोललो तर, आकडेवारीनुसार, सध्या सरकारच्या समर्थनात सुमारे ४२७ खासदार आहेत. त्यापैकी सुमारे २९३ लोकसभेचे आणि सुमारे १३४ राज्यसभेचे आहेत. जर आपण विरोधी पक्ष म्हणजे इंडिया आघाडीबद्दल बोललो तर त्यांना सुमारे ३५५ खासदारांचा पाठिंबा आहे. यामध्ये २४९ लोकसभा आणि १०६ राज्यसभेचे खासदार आहेत. असे म्हटले जात आहे की १३० हून अधिक खासदार अद्याप कोणताही निर्णय घेऊ शकलेले नाहीत. हे खासदार निवडणूक निर्णायक करतील. दोन्ही बाजूंच्या नेत्यांनी ही मते त्यांच्या बाजूने मिळविण्यासाठी प्रयत्न वाढवले आहेत. तथापि, या समीकरणावरून हे स्पष्ट होते की एनडीए आघाडीकडे त्यांच्या उमेदवाराला विजयी करण्यासाठी पुरेसे खासदार आहेत. परंतु हेदेखील पहावे लागेल की काही खासदार क्रॉस व्होटिंग करून ही उपराष्ट्रपती निवडणूक रोमांचक तर करत नाहीत?

भाजपचे सीपी राधाकृष्णन उमेदवार
भाजपच्या नेतृत्वाखालील एनडीए आघाडीने महाराष्ट्राचे राज्यपाल सीपी राधाकृष्णन यांना उपराष्ट्रपतीपदाचे उमेदवार बनवले आहे. सीपी राधाकृष्णन यांनी ३१ जुलै २०२४ रोजी महाराष्ट्राचे राज्यपाल म्हणून शपथ घेतली. महाराष्ट्राचे राज्यपाल होण्यापूर्वी त्यांनी सुमारे दीड वर्षे झारखंडचे राज्यपाल म्हणून काम पाहिले. त्यांच्याकडे व्यवसाय प्रशासनाची पदवी आहे. ते राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे सदस्य आहेत आणि १९७४ मध्ये ते भारतीय जनसंघाच्या राज्य कार्यकारिणीचे सदस्य देखील होते. झारखंडचे राज्यपाल होण्यापूर्वी त्यांनी २००४ ते २००७ दरम्यान तामिळनाडूमध्ये भाजपचे प्रदेशाध्यक्ष म्हणूनही काम पाहिले.

कधी होणार निवडणूक?
राधाकृष्णन हे तामिळनाडूचे आहेत, जिथे २०२६ मध्ये विधानसभा निवडणुका होणार आहेत. गेल्या महिन्यात जगदीप धनखड यांनी अचानक राजीनामा दिल्यामुळे उपराष्ट्रपतीपदाची निवडणूक होणार आहे. निवडणूक आयोगाच्या म्हणण्यानुसार, उपराष्ट्रपती पदाची निवडणूक ९ सप्टेंबर रोजी होणार आहे. राधाकृष्णन हे कोइम्बतूर येथून दोनदा खासदार राहिले आहेत. सर्व पक्षांमध्ये त्यांची प्रतिमा चांगली आहे. तमिळनाडूचे मुख्यमंत्री एम.के. स्टॅलिन यांच्याशीही त्यांचे चांगले संबंध आहेत. जर राधाकृष्णन उपराष्ट्रपती झाले तर ते या पदावर पोहोचणारे तमिळनाडूतील तिसरे राजकारणी असतील. त्यांच्यापूर्वी डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन आणि आर. वेंकटरमन हे देखील उपराष्ट्रपती झाले. आर. वेंकटरमन नंतर राष्ट्रपती देखील झाले.